Cukrzyca ciążowa to jedno z najczęstszych powikłań występujących podczas ciąży, dotykające od 3% do nawet 16% kobiet w ciąży. Jest to stan, w którym organizm ciężarnej wykazuje zaburzenia tolerancji glukozy, prowadzące do podwyższonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemii).
Cukrzyca ciążowa rozwija się zwykle w trakcie ciąży u kobiet, które wcześniej nie chorowały na cukrzycę, a najczęściej pojawia się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Prawidłowe rozpoznanie cukrzycy ciążowej oraz jej leczenie są bardzo ważne dla zdrowia matki i prawidłowego rozwoju dziecka.
Czego dowiesz się z lektury?
- Czym jest cukrzyca ciążowa? Powikłanie dotykające 3-16% kobiet ciężarnych, pojawiające się najczęściej między 24-28 tygodniem ciąży i charakteryzujące się zaburzeniami tolerancji glukozy. Główną przyczyną jest insulinooporność wywołana hormonami ciążowymi, a czynnikami ryzyka są m.in. nadwaga, wiek powyżej 35 lat i rodzinna historia cukrzycy typu 2.
- Diagnostyka i objawy. Cukrzyca ciążowa często przebiega bezobjawowo. Mogą wystąpić: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie i nawracające infekcje. Diagnozę stawia się na podstawie badań poziomu glukozy na pierwszej wizycie prenatalnej oraz obowiązkowo między 24-28 tygodniem ciąży testem obciążenia glukozą (OGTT).
- Leczenie i wpływ na przebieg ciąży. Podstawą leczenia jest odpowiednio zbilansowana dieta o niskim indeksie glikemicznym, regularna aktywność fizyczna i monitorowanie poziomu glukozy. W niektórych przypadkach konieczna jest insulinoterapia. Nieleczona cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko makrosomii płodu, cesarskiego cięcia oraz rozwoju cukrzycy typu 2 u matki w przyszłości (do 45% w ciągu 15 lat po porodzie).
🔵 Przeczytaj również inne artykuły na naszym blogu!
Czym jest cukrzyca ciążowa i jakie są jej przyczyny?
Podczas ciąży Twój organizm przechodzi szereg fascynujących zmian hormonalnych, które wpływają między innymi na metabolizm węglowodanów. Główną przyczyną rozwoju cukrzycy ciążowej jest zmniejszona wrażliwość komórek na działanie insuliny, co nazywamy insulinoopornością.
Mechanizm rozwoju cukrzycy w ciąży
W normalnych warunkach insulina, hormon produkowany przez trzustkę, pomaga przekształcać glukozę z krwi w energię potrzebną komórkom. W ciąży hormony wytwarzane przez łożysko, a w szczególności tzw. hormon laktogenowy wraz z kortyzolem i progesteronem, mogą blokować działanie insuliny.
Trzustka musi wtedy produkować więcej insuliny, żeby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. Jeśli nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości tego hormonu, poziom cukru we krwi rośnie, prowadząc do hiperglikemii i rozwoju cukrzycy ciążowej.
Warto podkreślić, że pewien stopień insulinooporności jest normalnym zjawiskiem w ciąży – to ewolucyjny mechanizm, zapewniający płodowi dostęp do glukozy. Problem powstaje, gdy ten proces staje się zbyt intensywny.
Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej
Do najważniejszych czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej należą wymienione niżej aspekty. Nie bagatelizuj ich, jednak pamiętaj, że współczesna medycyna bardzo pomaga kobietom w różnych dolegliwościach, związanych z ciążą.
- Nadwaga lub otyłość przed zajściem w ciążę (BMI powyżej 30).
- Wiek powyżej 35 lat.
- Cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach.
- Urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg.
- Cukrzyca typu 2 w rodzinie (np. u rodziców lub rodzeństwa).
Dodajmy, że u ponad 50% kobiet z cukrzycą ciążową nie występują żadne znane czynniki ryzyka, dlatego badania przesiewowe zaleca się wszystkim ciężarnym.
Objawy cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa często przebiega bezobjawowo, sprawiając, że jej wczesne rozpoznanie jest stosunkowo trudne bez wykonania odpowiednich badań laboratoryjnych. Niektóre kobiety mogą jednak doświadczać objawów, charakterystycznucj dla podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
Jakie są oznaki cukrzycy ciążowej?
Jeśli występują poniższe symptomy, to koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem lub lekarką, prowadzącymi ciążę.
- Wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu.
- Zwiększone zmęczenie i senność (większe niż zwykle w ciąży).
- Nawracające infekcje dróg moczowych lub grzybicze.
- Suchość w ustach.
- Napady głodu i duży apetyt na słodkie produkty (ogórki kiszone są okej! 😊).
Problem polega na tym, że wiele z tych objawów pokrywa się z typowymi dolegliwościami ciążowymi, utrudniając Ci samodzielne rozpoznanie cukrzycy ciążowej. Dlatego tak ważne są badania przesiewowe. Powinny być one wykonywane u wszystkich kobiet w ciąży.
Jak zdiagnozować cukrzycę w trakcie ciąży?
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej opiera się na badaniach laboratoryjnych poziomu glukozy we krwi. W Polsce stosowany jest dwuetapowy model diagnostyczny. Poniżej opisujemy badanie i wskazówki, jak przygotować się do testu OGTT.
Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy ciążowej
Na pierwszej wizycie prenatalnej (przed 10. tygodniem ciąży) wykonuje się oznaczenie stężenia glukozy na czczo. Norma wynosi poniżej 92 mg/dl.
Jeśli wynik mieści się w przedziale 92-125 mg/dl, wykonuje się test obciążenia glukozą. Przy poziomie powyżej 126 mg/dl badanie powtarza się, a jeśli ponownie przekracza tę wartość, rozpoznaje się cukrzycę przedciążową.
Między 24. a 28. tygodniem ciąży u wszystkich kobiet wykonuje się test obciążenia glukozą (OGTT), nawet jeśli pierwsze badanie było prawidłowe. Test polega na pomiarze stężenia glukozy na czczo, a następnie po 1 i 2 godzinach od wypicia roztworu zawierającego 75 g glukozy.
Normy dla testu OGTT w ciąży są następujące. Na czczo poniżej 92 mg/dl, po 1 godzinie poniżej 180 mg/dl, a po 2 godzinach poniżej 153 mg/dl. Przekroczenie choćby jednej z tych wartości jest podstawą do rozpoznania cukrzycy ciążowej.
Jak przygotować się do testu OGTT?
Przed badaniem powinnaś być na czczo przez minimum 8 godzin. W ciągu 3 dni poprzedzających test zaleca się stosowanie normalnej, codziennej diety bez ograniczania węglowodanów.
Podczas badania musisz pozostawać w spoczynku, nie palić papierosów przed testem ani w jego trakcie (a najlepiej nie palić w ciąży w ogóle!). Roztwór glukozy powinnaś wypić w ciągu 5 minut, najlepiej małymi łyczkami.
Jakie mogą być powikłania cukrzycy ciążowej?
Nieleczona cukrzyca ciążowa może mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Stopień ryzyka zależy od tego, jak wcześnie zostanie rozpoznana i jak dobrze będzie kontrolowana.
Co grozi dziecku przy cukrzycy ciążowej?
Podwyższony poziom glukozy we krwi matki przechodzi przez łożysko do płodu. Może to prowadzić do nadmiernego wzrostu dziecka (makrosomii), czyli masy ciała powyżej 4 kg. Tak duże dzieci są narażone na urazy podczas porodu. Po urodzeniu mogą wystąpić problemy z oddychaniem i hipoglikemia, czyli zbyt niski poziom cukru we krwi.
W dłuższej perspektywie dzieci matek z cukrzycą ciążową są bardziej narażone na otyłość i cukrzycę typu 2 w późniejszym życiu. W rzadkich, ale poważnych przypadkach nieleczonej cukrzycy, może dojść do poważnych wad wrodzonych lub zgonu wewnątrzmacicznego.
Co grozi mamie przy cukrzycy ciążowej?
Pamiętaj też, że cukrzyca ciążowa zwiększa u Ciebie ryzyko nadciśnienia tętniczego i stanu przedrzucawkowego. Częściej konieczne jest rozwiązanie ciąży przez cesarskie cięcie. Należy również podkreślić, żę przy ciąży z cukrzycą zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) mówią o indukcji porodu po ukończonym 38 tygodniu ciąży. Obserwację w szpitalu należy prowadzić już od 36 tygodnia.
Po porodzie istnieje również zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości – nawet do 45% w ciągu 15 lat po porodzie.
Leczenie cukrzycy ciążowej – jakie są zalecenia?
Celem leczenia cukrzycy ciążowej jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi, aby zapewnić zdrowie matki i prawidłowy rozwój dziecka.
Prawidłowa dieta w cukrzycy ciążowej
Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest odpowiednio zbilansowana dieta. Zaleca się regularne spożywanie 5-6 mniejszych posiłków dziennie oraz ograniczenie węglowodanów prostych (cukier, słodycze i biała mąka). Warto wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym (indeks IG), takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze.
Jadłospis powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i preferencji ciężarnej, najlepiej pod nadzorem dietetyka. Kaloryczność diety zazwyczaj wynosi 1800-2400 kcal dziennie, w zależności od masy ciała przed ciążą.
Aktywność fizyczna i monitorowanie glikemii
Umiarkowana aktywność fizyczna znacząco poprawia kontrolę glikemii. Zaleca się regularne spacery, pływanie lub ćwiczenia dla kobiet w ciąży, pod warunkiem braku przeciwwskazań medycznych.
Kobiety z cukrzycą ciążową powinny regularnie kontrolować poziom glukozy we krwi. Niegdyś robiono to za pomocą glukometru, jednak obecnie nie musimy korzystać z tak inwazyjnych metod i częstego “kłucia”. Rozwiązaniem są urządzenia medyczne w postaci sensora połączonego z aplikacją (np. sensor FreeStyle Libre 2).
Zalecane wartości to 70-90 mg/dl na czczo i poniżej 140 mg/dl godzinę po posiłkach. Dobrze, żebyś prowadziła dzienniczek pomiarów i spożytych posiłków, co pomoże Ci łatwo i szybko wychwycić nieprawidłowości.
Leczenie farmakologiczne cukrzycy w ciąży
Jeśli dieta i aktywność fizyczna nie wystarczają, może być konieczne wprowadzenie insulinoterapii. Stosuje się wówczas insuliny ludzkie lub analogi insuliny zatwierdzone do stosowania w ciąży. Dawkowanie jest ustalane indywidualnie w zależności od profilu glikemii.
Około 10-40% kobiet z cukrzycą ciążową wymaga leczenia insuliną. Metformina jest czasami stosowana u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), jednak zwykle zaleca się odstawienie jej do końca I trymestru.
Wpływ cukrzycy ciążowej na poród
Musisz pamiętać też, że cukrzyca ciążowa wpływa na przebieg porodu i decyzje dotyczące jego terminu oraz sposobu rodzenia. Optymalny termin porodu u kobiet z cukrzycą ciążową to 38-39 tydzień ciąży. Wcześniejsze rozwiązanie jest zalecane, jeśli występują powikłania lub cukrzyca jest źle kontrolowana, o czym pisaliśmy w sekcji “Co grozi mamie przy cukrzycy ciążowej?”.
Sposób porodu zależy od szacowanej masy płodu i obecności innych czynników ryzyka. Cesarskie cięcie jest rekomendowane, gdy szacowana masa płodu przekracza 4200 g u kobiet z cukrzycą ciążową lub 4250 g u kobiet bez cukrzycy ciążowej. Podczas porodu monitoruje się poziom glukozy we krwi matki oraz dobrostan płodu.
Cukrzyca ciążowa po porodzie
U większości kobiet poziom glukozy we krwi normalizuje się po porodzie. Jednak cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w przyszłości. Poleca się wykonanie testu OGTT 6-12 tygodni po porodzie oraz regularne badania poziomu glukozy we krwi co 1-3 lata. Zalecane jest też sporadyczne badanie poziomu cukru po posiłku poporodowym oraz utrzymywanie diety z niskim IG. Ciało potrzebuje około 2 tygodni na normalizację.
Utrzymanie prawidłowej masy ciała, zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna zmniejszają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Karmienie piersią również też ma korzystny wpływ na metabolizm glukozy. Przed planowaniem kolejnej ciąży warto zadbać o prawidłowy poziom glukozy we krwi.
Dla kobiet z ryzykiem cukrzycy bardzo ważna jest umiarkowana aktywność fizyczna kilka razy w tygodniu. Doskonałym rozwiązaniem są aktywne spacery, codziennie z maluszkiem, takie, by tętno mamy nie wzrastało powyżej 110-120 ud\min.
Zapobieganie i profilaktyka cukrzycy ciężarnych
Nie ma pewnych metod zapobiegania cukrzycy ciążowej, jednak u kobiet z predyspozycjami genetycznymi można zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia poprzez utrzymanie prawidłowej masy ciała przed zajściem w ciążę, regularne ćwiczenia fizyczne oraz zdrową dietę bogatą w błonnik, a ubogą w cukry proste.
Zadbaj o siebie w okresie ciąży z Błękitny Poród®
Jeśli chcesz zadbać o siebie w okresie ciąży lub szukasz naturalnych metod łagodzenia bólu porodowego, Błękitny Poród ® oferuje kompleksowe wsparcie w przygotowaniu do tego wyjątkowego wydarzenia.
Wybierając kurs Błękitny Poród ®, poznasz nie tylko techniki oddychania i relaksacji, ale również otrzymasz profesjonalne wsparcie w zakresie porodu w wodzie. Współpracujemy z doświadczonymi położnymi, które pomogą Ci przygotować się mentalnie i fizycznie do porodu.
Błękitna Szkoła Ciąży i Rodzenia
Wsparcie aż 8 najlepszych specjalistek opieki okołoporodowej w jednym miejscu.
Wiedza o tym, jak zadbać w ciąży o ciało, dietę, ruch i psychikę, która daje poczucie spokoju i wzmocnienia.
